W poprzedniej części Poradnika Związkowca nakreślilismy ogólne ramy prawne: co to jest związek zawodowy, jak się go zakłada i jakie warunki musimy spełnić, by go założyć. Podkreśliliśmy również, jak ważne jest, aby się nie chwalić i nie rozpowiadać naokoło, że związek tworzymy. Do momentu wpisu do KRS zatrzymujemy wszystko w absolutnej tajemnicy, dla własnego bezpieczeństwa i bezpieczeństwa przyszłych członków Komisji Zakładowej.
Pojawiły się również dwa kluczowe sformułowania, a mianowicie:
1. Związek reprezentatywny
2. Związek niereprezentatywny
Co to jest związek reprezentatywny?
„Reprezentatywna organizacja związkowa jest ta, będąca jednostką organizacyjną albo organizacją członkowską ponadzakładowej organizacji związkowej, uznanej za reprezentatywną w rozumieniu ustawy o radzie dialogu społecznego, zrzeszająca co najmniej 8 proc. załogi”. Tyle co do definicji prawnej. Wynika z niej, że ZZ, aby był reprezentatywny, musi zrzeszyć co najmniej 8 procent załogi zatrudnionej u danego pracodawcy.
A co, jeżeli mamy na zakładzie kilka związków, ale są one małe i żaden nie spełnia tego wymogu ustawowego? Wtedy za reprezentatywną uznaje się organizację, która zrzesza największą liczbę osób zatrudnionych u pracodawcy.
Reprezentatywna organizacja związkowa ma więcej praw niż taka sama organizacja, która tej reprezentatywności nie wykazuje. Główną kwestią jest tu ochrona prawna członków organizacji.
Organizacja reprezentatywna wskazuje dużo więcej członków organizacji, którzy są chronieni, niż organizacja, która reprezentatywna nie jest. A nie jest nią, jeśli nie spełnia kryterium wskazanego wyżej.
W organizacji niereprezentatywnej ochroną objęty jest jeden członek związku, określony w uchwale zarządu ZZ. Najczęściej jest to przewodniczący lub przewodnicząca związku. To on jest narażony/a na wiele szykan, gdyż to on/a reprezentuje organizacje przed pracodawcą.
W polskim systemie prawnym organizacje związkowe niereprezentatywne maja o wiele ciężej w codziennym życiu związkowym. Są małe, często pomijane i niebrane pod uwagę w oficjalnych rozmowach. Takie organizacje łatwo zastraszyć, zniszczyć, właśnie przez brak ochrony dla większej liczby swoich członków.
Dlatego w działalności związkowej warto wziąć pod uwagę zrzeszenie się w różnego rodzaju federacjach. Czym większa organizacja, tym ma większe przebicie w rozmowach z pracodawcą. Może pokazać większą siłę, ma też większe możliwości organizacyjne.
Czy pracodawca ma obowiązek jakichkolwiek świadczeń na rzecz związku zawodowego? Tak!
Pracodawca jest zobowiązany między innymi:
1. udostępnić zakładowej organizacji związkowej pomieszczenia i urządzenia techniczne niezbędne do wykonywania działalności związkowej w zakładzie pracy,
2.pobierać z wynagrodzenia pracownika składkę związkową w zadeklarowanej przez niego wysokości (na pisemny wniosek zakładowej organizacji związkowej i za pisemną zgodą pracownika) i przekazywać tę kwotę na wskazany rachunek bankowy,
3. zwolnić wybranego pracownika z obowiązku świadczenia pracy na okres jego kadencji w zarządzie międzyzakładowej organizacji związkowej (na podstawie art. 31 ust. 1 w zw. z art. 34 ustawy o z.z.),
4. zwolnić wskazanego pracownika od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (na podstawie art. 31 ustawy o z.z.).
W zakładzie pracy, w którym działa więcej niż jedna organizacja związkowa, każda z nich broni praw i reprezentuje interesy swoich członków. Także pracownik niezrzeszony ma prawo do obrony swoich praw na zasadach dotyczących pracowników będących członkami związku, jeżeli organizacja związkowa, do której się zwróci, wyrazi zgodę na obronę jego praw. Natomiast w zakresie praw i interesów zbiorowych związki zawodowe reprezentują wszystkich pracowników, niezależnie od ich przynależności związkowej.
Jak stanowią przepisy ustawy o związkach zawodowych, w sprawach wymagających zawarcia porozumienia lub uzgodnienia stanowiska z organizacjami związkowymi, organizacje te powinny przedstawić wspólnie uzgodnione stanowisko.
Jak widać, związki zawodowe posiadają nieco narzędzi i instrumentów, które są im przydatne w codziennym szarym związkowym życiu. Jednak jak pokazuje proza życia codziennego, często i gęsto te należne nam prawa trzeba wyszarpywać i walczyć o nie.
Pracodawcy często nie są chętni, aby przekazywać nam cokolwiek. Dopiero po piśmie ponaglającym, gdzie wskazujemy konkretne kroki prawne, dostajemy podstawowe świadczenia, jak pomieszczenie czy dostęp do drukarki.
W następnej części skupimy się na Uprawnieniach ciał statutowych związku, mianowicie na zarządzie , przewodniczącym, komisji rewizyjnej. Dowiemy się, po co są i jakie są ich możliwości. Jak wskazywałem na początku, powoływanie i konieczność istnienia takich ciał wskazuje statut ZZ, którego elementy są określone ustawą o ZZ. Warto więc im się bliżej przyjrzeć.
Ze związkowym pozdrowieniem do zobaczenia za tydzień!
